Het is bier, maar ook weer niet. Je proeft zoet, maar ook weer geen zoet. Bij brouwerij Hertog Jan stuiten we op een smaakparadox. Ze brouwen daar al twintig jaar de Grand Prestige, bier dat je in de fles kunt laten rijpen. We ontdekken hoe ze dat bier maken en hoe het allemaal begon met een ondergelopen kelder…
Een collega fluisterde me vorig jaar in dat de Grand Prestige van Hertog Jan een bier is dat lekkerder wordt als je het gewoon laat liggen. Zelfs de grootste bierhater zou dit zomaar lekker kunnen vinden. Op naar de brouwerij in Arcen (LB) om dit brouwsel te proeven!
Hoofdbrouwer Gerard van den Broek begint met een grappige anekdote: „Toen ik hier in 2001 begon, wilde ik een bepaalde hoeveelheid bier kunnen brouwen én gasten voor rondleidingen ontvangen. Zodat mensen over de schouder van de brouwer konden meekijken. Ruiken, proeven, horen, voelen…”
„Tijdens het regelen van die rondleiding kwam ik in de oude kelder waar vroeger een café had gezeten. Het is namelijk de gewoonte dat bedrijven in deze omgeving kelders hebben die kunnen onderlopen als de Maas, 300 meter verderop, overstroomt. Dat is in 1993 en 1995 gebeurd en recent natuurlijk ook. We hebben toen onze hele collectie flessen moeten verplaatsen. Met succes, er is slechts één gesneuveld.”
Van den Broek vervolgt: „Ik zag in die kelder een oude fles Grand Prestige liggen waarvan de inhoud nog helder was. Dat moest ik proeven en het smaakte helemaal niet verkeerd. Het was zelfs best lekker!”
„Dat rijpen van de Grand Prestige, bier dat al sinds de jaren tachtig wordt gebrouwen, hebben we toen in volle glorie toegepast. Je kunt dit bier in fles of kruik laten flesrijpen in een donkere, koele ruimte waarna de smaak zich ontwikkelt richting een portwijn. In de loop der tijd tijd gaat de bitterheid van het bier weg en komt de natuurlijke zoetheid terug. We hebben hier dus een kelder met gekochte flessen die liggen te rijpen. Klanten kunnen ze ophalen wanneer ze willen.”
Gerstewijn
„Dit soort bier wordt ook wel gerstewijn genoemd. Het betreft dus de reguliere Grand Prestige, beschikbaar in fles, kruik of fust.”
Maar daarnaast zijn de brouwers sinds 2016 bezig met het rijpen van de reguliere Grand Prestige op houten vaten, de zogenoemde vatrijping. Van den Broek: „Het gaat om een heel gelimiteerde oplage.”
Van den Broek gaat zelfs jaarlijks op zoek naar een nieuw soort houten vaten waarin ze dit speciale bier kunnen laten rijpen. Een boeiende zoektocht die hij samen met zijn collega Micha Peute maakt.
„Voor mij was hier werken een jongensdroom”, vertelt Peute. „Ik ben onder de rook van de brouwerij opgegroeid. Het is geweldig om te experimenteren met smaak door het bier te laten rijpen.” Peute benadrukt overigens dat Grand Prestige eigenlijk geen rijping op fles of op vat nodig heeft: „Met dit bier zijn we al twee keer wereldkampioen geworden.”
Welke houten vaten passeerden sinds 2016 zoal de revue? Peute: „We hebben eerder bourbon-, port-, rodewijn- en jenevervaten gebruikt. Geen vat is hetzelfde. Bourbonvaten zijn bijvoorbeeld gebrand en Amerikaans eiken heeft weer een ander effect op de smaak dan Frans eiken. Voor de lichting Vatgerijpt 2020 hebben we gekozen voor vaten waarin vier verschillende Schotse whisky’s hebben gezeten.”
De lichting voor 2021 wordt binnen twee weken bekendgemaakt, dat hebben ze tot nu toe strikt geheim gehouden.
Portugees
„Wel kunnen we verklappen dat we voor dit jaar Portugese vaten hebben gebruikt”, zegt Peute met een mysterieuze glimlach. Even later proeven we in een mooi chic glas dat aan een portglas doet denken, de lichting van 2021. De smaak is vol, zoet, maar ook weer niet mierzoet. Ideaal voor na het diner. Om even voor te gaan zitten en lekker te genieten. Zelfs iemand die helemaal niet van bier houdt, kan dit prima drinken.
In de kelder waar het bier op diverse vaten ligt te rijpen, staan trouwens ook al proefvaten ’Vatgerijpt’ voor 2022! Maar welke drank in deze vaten heeft gezeten, daar zeggen de heren niets over. Een inspectie van het vat maakt ons ook niet veel wijzer. Dat wordt geduldig afwachten.